تبادل
لینک هوشمند
لعن
مقدمه
از جمله مباحث مورد اختلاف بین شیعه و سنی ، مسئله لعن و سب صحابه می باشد .لعن به معنای در خواست دوری از رحمت الهی می باشد . اهل تسنن معتقدند صحابه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم تحت هیچ عنوانی نباید مورد لعن دیگران قرار بگیرند . در این اختلاف بیش از آنکه مسئله مطرح باشد ، مسئله سیاسی نمود دارد چرا که بنی امیه به جهت پوشش نهادن بر رفتار وقیحانه خود با طرح چنین مسائلی به دنبال قوی کردن پایگاه سیاسی خود در جامعه بودند و متأسفانه اینگونه رفتارها امروزه از قواعد مسلّم اهل سنت شده است . هدف اصلی ما بررسی این مسئله از منابع فریقین و اثبات جواز لعن از سوی اهل سنت می باشد . امیدواریم با دقت در این مجموعه این مسئله کلامی و اختلافی بیش از پیش مبیّن و آشکار گردد .
طرح بحث
موضوع بحث ما مسئله لعنت کردن است که به تعبیر عرب زبان ها اللعن .
لعن از نظر لغت
پیش از شروع بحث و بررسی و تحلیل این واژه از دیدگاه قرآن ، ابتدا باید آن را از لحاظ لغت عرب بررسی کرد :
لعن
اللعن : الإبعاد و الطّرد من الخیر ، دور و کنار گذاشتن از خیر .
و قیل الطّرد و الإبعاد من الله اللعن گفته شده مراد دور شدن از خداست .
و من الخلق السبّ و الدعا : و دور شدن از خیر اگر از سوی مردم باشد ، همان سبّ و نفرین است .
لعن از نظر لغت به معنای دور کردن از رحمت است . خدا شیطان را از رحمتش دور کرد و لذا می گوییم خدا شیطان را لعنت کرد و او شیطان را ملعون قرار داد .یعنی او را از درگاه رحمت خویش دور ساخت ، همچنین دور نمود . این واژه گاهی در کنار اسم خدا قرار دارد ، یعنی این لعنت کننده ، خداست . خدا خبر می دهد که من فلانی را لعنت کردم یا فلان کس را حالا لعنت می کنم . گاهی هم کلمه لعن کنار اسم بشر است ، بشر از خدا تقاضای این کار را می کند ، یعنی مسلمانان از خداوند می خواهند این شخص یا این گروه را از درگاهش دور سازد .
افراد مستحق لعن
حالا چه کسی را می شود لعن کرد این خودش بحث دیگری دارد که در مراحل بعدی آنها را بیان خواهیم کرد ، چه اینکه در هر حال خداوند متعال افراد و گروه هایی را لعنت کرده است . باید دید آنها چه کسانی هستند و چه خصوصیاتی دارند . اصلاً می شود یک مؤمن مسلمان و پاک و یا یک آدم با فضیلت را لعنت کرد و یا اینکه لعنت مختص به کسانی است که دارای خصوصیات اخلاقی خاصی هستند ، چه اینکه ما روایاتی در نهی از لعنت مؤمنین داریم . انسان های خوب انسان های پاک و شریف را نمی شود لعنت کرد در روایت استکه اگر اینها را لعنت کنید به خودتان باز می گردد برای اینکه آدم های خوب و پاکی هستند که لعنشان جایز نیست.
اصل در لعن
اصل این است که هیچ کس را نمی شود لعن کرد خصوصاً مؤمنین و انسانهای با شخصیت و با ایمان را ، اما چه کسی را می شود لعنت کرد ؟ در اینجا باید استثناء را مورد بحث قرار بدهیم .
لعن در قرآن کریم
در قرآن کریم لعن بر عناوین خاصی متمرکز شده است مثل دروغگویان " الخامسة أنّ لعنة الله علیه إن کان من الکاذبین " نور/7 در اینجا لعنت با عنوان ظالم همراه شده . " ألا لعنة الله علی الظالمین " هود/18 و یا روی کسانی که پیامبر صلی الله علیه و آله را اذیت کردند " إنّ الذین یؤذون الله و رسوله لعنهم الله فی الدنیا و الآخرة و أعدلهم عذاباَ مهینا" احزاب /57 و همچنین کسانی که زنان پاک را مورد اتهام قرار می دهند إنّ الذین یرمون المحصنات الغافلات المؤمنات لعنوا فی الدنیا و الآخرة " نور/23 به طور خلاصه خدا لعنت خود را از شیطان شروع کرده است و به کسانی کخ در خط و مسیر شیطان هستند و کارهای بد می کنند ختم کرده است.
لعن منفی در روایات
اما یک مسئله وجود دارد و آن اینکه صرف لعن کردن هم نهی نشده است ، چون می بینیم که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله بعضی ها را حتی در قنوت نمازشان لعنت می کردند . پس صرف لعنت کردن ، خصوصا مانند افرادی که مستحق لعنت هستند بد نیست .
فراگیر بودن لعن و سبّ در فرق اسلامی
در جامعه اسلامی این پدیده وجود دارد که افراد یا گروهی ، افراد و گروه دیگر را لعن می کنند. این پدیده اختصاص به فرقه یا گروه خاصی ندارد و در جامعه اسلامی رایج است و از گذشته نیز وجود داشته است ، ولی متأسفانه این شیعه است که نسبت به امر لعن و لعنت کردن دیگران مورد اتهام قرار می گیرد ، گو اینکه دیگران چنین کاری نمی کنند و این امر به شیعیان اختصاص دارد ، در حالی که همچنان که گفته شد در میان دیگران این مسئله رایج است . و دلیل و شاهد این مطلب آن است که تمامی فرق مسلمین قرآن کریم را قبول دارند و هر که مخالفت کند با آن ، کافر شمرده می شود ، در همین قرآن خداوند در جاهای مختلفی لعن نموده است که در بالا ذکر گردید و این خود یکی از ادله است .
موارد جواز لعن
اولین کسانی که می توان درباره ی آنها جواز لعن صادر کرد ، مشرکین و کفار و آنهایی هستند که حقوق الهی و حق خدا و عظمت پروردگار متعال را نادیده می گیرند و آن را مورد احترام قرار نمی دهند ، بنابر این کسی که با خدا رابطه ای ندارد و نسبت به او مشرک و کافر است ، طبعا کار زشت و فساد هم خواهد کرد لذا در وهله اول باید از کفار و مشرکین بیزار بود و در وهله بعدی ظالمانی که به انسان و جامعه بشری ظلم می کنند ، چه اینکه این لعن و ابراز بیزاری نشانه این تنفر است .
فلسفه لعن
الف) رفع قبح و زشتی
به چه دلیل ما دیگران را لعن می کنیم ؟ ... همچنان که دیده می شود در دنیا هم شر وجود دارد و هم خیر ، یعنی ما شاهد کارهای خوب و خیر مردم هستیم و هم کارهای بد و زشت آنها ، بنابراین مسلمان نمی تواند نسبت به این عملکرد ها بی توجه باشد و واکنش نشان ندهد ، یعنی در مقابل عمل زشت ، مسلمان نمی تواند از آن عمل ، متنفر و بیزار نباشد ، چه اینکه در غیر این صورت چند نتیجه را در پی خواهد داشت : اول آنکه قبح و زشتی این عمل در نظر ما از بین می رود و این کار در نظر ماعادی می شود و حتی ممکن است خود ما مرتکب این عمل قبیح بشویم.
ب ) جرأت بر گناه
از سوی دیگر اگر ما از این کار زشت و قبیح متنفر نباشیم ، افرادی که به کار زشت مبادرت می کنند تشویق می شوند و شاید مرتکب جنایت و اعمال قبیح تری شوند ، در حقیقت کار آنها گشترده تر و البته خطرناک تر می شود ، لذا ما باید در مقابل این اعمال ، از آنها برائت و بیزاری بجوییم و نسبت به کارهای خوب و خیر به آنها حب نشان دهیم ، یعنی همان برائت و تولی و تبری که جزء فروع دین ماست .
لعن صحابه
* بررسی مسئله لعن صحابه
نمی توان نقش مهم صحابه را در ترویج آموزه های رسول مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله انکار کرد ، چه اینکه ایشان در مسائل مختلف یار و یاور رسول اکرم صلی الله علیه و آله بودند ، همچنان که امیرالمؤمنین علیه السلام و امام سجاد علیه السلام و کم و بیش بقیه اهل بیت علیهم السلام نیز به نقش مهم صحابه اشاره کرده اند مثلا حضرت علی علیه السلام می فرمایند :" أین اخوانی الذین رکبوا الطریق و مذوا علی الحق " کجایند برادرانم که با هم مسیر را طی کردیم و بر اساس حق زندگی کردند و به شهادت رسیدند" أین عمار أین ابن طیّحان و ذوالشهادتین ، أین نظرائه من اخوانهم الذین طلبوا القرآن فاحکموا " کجایند عمار و ابن طیّحان و ذوالشهادتین که قرآن تلاوت می کردند " فتدبروا الفرض در فرائضش تدبر می کردند و آن را اجرا می نمودند : "و احیَوا السنة و أماتوَا بدعة و دعوا الی الجهاد فأجابوا و وثقوا بالقائد فاتبعوه " سنت رسول اکرم صلی الله علیه و آله را زنده نگاه داشتند و در برابر بدعت ایستادگی کردند و به جهاد دعوت شدند پس آنرا اجابت کرده و از رهبرشان پیروی نمودند. و هزاران نمونه مانند این.
*صحابه غیر صادق مستحق لعن هستند
کسانی هم بودند که به عهد خود با پیامبر صلی الله علیه و آله پایبند نماندند و عهدشان را شکستند بنابراین طبق این فرمایش و برخی قضایای تاریخی همه صحابه عادل نبودند ، چه اینکه بسیاری از آنها صدمه های بسیاری به دین زدند لذا آنها نمی توانند صرف در کنار پیغمبر صلی الله علیه و آله بودن برئ از هر گناهی باشند و یا خطا و اشتباهی مرتکب نشده باشند.
*صحابه در قرآن کریم
قرآن کریم یکی از ابزارها بلکه شاخص و معیار اصلی برای شناخت این مسئله است، چه اینکه خداوند در قرآن اصحاب را به چند دسته تقسیم کرده است : خوبان و آنهایی که به عهدشان وفادار ماندند و آنهایی که مرتد شدند و با سستی در وظایشان خیانت کردند.
*شواهد تاریخی بر عدم عدالت در بعضی صحابه و زنان پیامبر صلی الله علیه و آله
وقایع تاریخی بهترین شاهد است . در یکی از این وقایع ، پیغمبر صلی الله علیه و آله یکی از اصحاب ( ولید بن عقبه ) را مأمور می کند تا با عزیمت خود به نزد یکی از اقوام خود ، از ایشان گزارش بدهد ، اما پس از بازگشت گزارش غیر صحیح می دهد و باعث هیجان آمدن مسلمانان و برخاستن فته می شود پس از مدتی مسلمانان مطلع می شوند که آن خبر نادرست بوده ، بنابراین خداوند در آیاتی این قاعده را برای مسلمانان پایه ریزی می کند : " إن جائکم فاسقٌ بنبأٍ فتبیّنوا " یعنی ای کسانی که ایمان آوردید زمانی که نزد شما فاسقی خبری آورد ( فورا تصدیق مکنید ) و تحقیق کنید ... .
بنابراین تمام کسانی که اطراف و همراه پیغمبر صلی الله علیه و آله بودند همه عادل نبودند ، هر چند عده ای دیگر چشم و دلشان پاک و پاکیزه بود و واقعا متصف به این صفت نبودند.
نکته : در حقیقت واژه ی نفاق و منافق همانگونه که در قرآن آمده اینجا بیشتر صدق می کند ، چرا که در قرآن خداوند متعال ، علاوه بر اشاره به مسئله ی عدالت و یا فسق اصحاب ، راجع به نفاق و کفر بعضی از اصحاب نیز ، سخن گفته است.
* پیامبر صلی الله علیه و آله و اهلبیت او تنها انسان های پاک و طاهرند.
از سوی دیگر ما تنها نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و اهلبیت ایشان علیهم السلام ، یعنی : امیرالمؤمنین ، امام حسن ، امام حسین و حضرت فاطمه زهرا علیهم السلام و همچنین امامان مصوم دیگر را داریم که طبق آیه تطهیر و به تصریح امام قبلی ، معصوم هستند و نمی توان بر آنها هیچگونه اشکال اخلاقی و یا اعتقادی گرفت ، چه اینکه هر چه ما دارین همه حکایت از بزرگی . طهارت ایشان است.
*بازبینی احوالات صحابه در کتب اهل سنت
در مقابل چنانچه بخواهیم احوال بسیاری از صحابه به ویژه خلفا را خوب بررسی کنیم و آنها را بشناسیم می توانیم به کتابهای خود اهل سنت مثل تاریخ طبری ، تاریخ الکامل ابن اثیر و یا سیره حلبیة مراجعه کنیم که بد و خوب صحابه تماما در این کتابها جمع شده است.
یکی از این صحابه ثعلبه است .ثعلبه فردی فقیر بود با این حال همیشه به نماز خود مقید بود و در جرگه مسلمانها در تمام مراسم عبادی شرکت می کرد . روزی ثعلبه از رسول الله صلی الله علیه و آله مقداری پول قرض کرد. خداوند در آن پول برکت خود را قرار داد و از آن به بعد بر ثروت ثعلبه هر روز اضافه می شدتا حدی که دیگر فرصت نمی کرد به نماز بیاید . چند باری پیغمبر صلی الله علیه و آله برای او پیغام فرستاد ، اما و به مردم می گفت به پیغمبر صلی الله علیه و آله بگویید من کار دارم . بعد از وفات نبی اسلام صلی الله علیه و آله ثعلبه زکات مالش را نزد عمر و ابوبکر فرستاد که آنها نپذیرفتند و ثعلبه در نهایت درماندگی و ضعف ایمان از دنیا رفت ( این داستان را به تواتر اهل سنت در کتب مختلف بیان کرده اند ).
عدم عدالت تمامی صحابه در قرآن کریم
همچنین خداوند در قرآن کریم درباره کسانی که رسول اکرم صلی الله علیه و آله را اذیت کردند و به او خیانت نمودند می فرماید : "اتّخذوا أیمانَهُم جُنّة فصدّوا عن سبیل اللهِ فلهم عذابٌ مهینٌ"
نمونه های تاریخی در عدم عدالت تمامی صحابه
در ماجرای مسجد ضرار هم _ که خدا در قرآن در برابرش موضع گرفته _ این مسئله دیده می شود ، بنابراین اصحاب نبی صلی الله علیه و آله همیشه و همه بر پاکی و صداقت و ایمان باقی نماندند و حتی در زمان حیات پیامبر صلی الله علیه و آله از دین خارج شدند ( مانند داستان مشهور ذوالثدیه تفصیلش در کتب اهل سنت موجود است ) ، چه اینکه در بسیاری از روایات داریم که حضرت صلی الله علیه و آله فرمودند : " بسیاری از شما مرتد می شوید با هم می جنگید و بر روی هم شمشیر می کشید " و یا این حدیث که در باب حوض کتاب صحیح بخاری موجود است که تمامی اصحاب پیغمبر صلی الله علیه و آله به جهنم خواهند رفت و تعداد کمی از آنها باقی خواهند ماند مانند شتران پراکنده در دل صحرا و هزاران دلیل دیگر . لذا به این بیان می رسیم که آنچه اهل سنت بر آن پافشاری می کنند که الصحابه کلهم عدول سحن درستی نمی باشد .
بررسی مسئله لعن صحابه از منظر اهل سنت
اصل اول
کسانی که پیرو مذاهب دیگر هستند، برای افراد قائل به استثناء می شوند ، مثلا می گویند نمی شود و نمی توان صحابه را لعن کرد ، حتی اگر آنها مرتکب ظلم و یا هر عمل زشت دیکر شده باشند .
عن عمر بن الخطاب قال : "قال رسول الله صلی الله علیه و آله : إحفظونی فی عترتی و ذرّیتی فمن حفظنی فیهم حفظه الله ألا لعنة الله علی من آذانی فیهم ثلاثا " از عمر بن الخطاب نقل شده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود : اگر کسی عترت مرا حفظ کند ، خدا او را حفظ می کند آگاه باشید که هر که آنها را اذیت کند ، مورد لعنت خداست ( کشف الغمة ج1 ص416 )
بر این اساس چند مطلب را به عنوان اصل مطرح می کنند ، یکی آنکه صحابه همگی عادلند . در اینجا اشکال به وجود می آید که منظور از صحابه چه کسانی هستند ؟ چه اینکه برخی گفته اند صحابه کسی که پیغمبر صلی الله علیه و آله را حتی یکبار و یک لحظه دیده باشند ، حتی اگر چیزی از او نشنیده و یا روایت نکرده باشند .
همچنان که روشن است به این شکل تعداد صحابه حتی به نیم میلیون نفر می رسد بنابراین هر آدمی ، با رفتار و با هر مرامی جزء صحابه نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله به شمار می آید و مقدس می شود . چه اینکه صجابه اصولا به کسی اطلاق می شود که با پیغمبر نشست و برخواست داشته باشد ولو زمانی اندک ، اما ایننکه صرف دیدن او باشد . این تعریف مشکلات زیادی به همراه خواهد داشت .
اصل دوم
نکته دیگر اینکه اهل سنت به آن معتقدند ، اینکه اگر از این صحابه کار اشتباه و یا خلافی سر زده باشد باید آن را بر هر وجهی خوب و مثبت حمل کنیم . یعنی بگوییم کار خوبی انجام داده است و آن را توجیه کنیم . همچنان که واضح است نمی توان به راحتی این مسائل را توجیه کرد ، چرا که بسیاری از این افراد در زمان خودشان ، به خاطر ارتکاب عملی زشت حد خورده اند . حالا چگونه ما بیاییم و بگوییم کار آنها خوب بوده است ؟ چه اینکه در هر حال کار زشت و بد ، سرزنش ، طعنه و لعن به همراه خواهد داشت
نظرات شما عزیزان:
